SAMSUN "SAATHANE MEYDANI"NDA 485 KEZ İDAM SEHPASI KURULMUŞ!
Ferruh ÇETİN'den anılar
26 Kasım 2014 - 22:12
Ferruh ÇETİN'den anılar...
SAMSUN "SAATHANE MEYDANI"NDA 485 KEZ İDAM SEHPASI KURULMUŞ!
Türkiye Cumhuriyetin ilk yıllarında 1920 ila 1922 yılı olabilir. Kurulan “İstiklal Mahkemelerinde kaç kişinin asıldığı bugün bile tartışma konusu…
Son yıllarda özellikle Atatürk'ü karalamak amacındaki bazı yazarlar o yıllarda “30 bin kişinin idam edildiğini” yazıp çizerken hangi belgeye ve hangi araştırmaya dayanıyorlar belli değil.
Yani çoğu atmasyon.
Son 15-20 yılda Türkiye'de çakma tabir edilen tarihçiler de türedi malum!
Hiçbir belge ve araştırmaya dayanmıyorlar.
O yıllarda Samsun'da da İstiklal Mahkemesi kurulmuştu.
Tarihi kayıtlar eğer yalan söylemiyorsa Samsun'daki İstiklal Mahkemesi tam 485 idam kararı vermiş. Pontus sorunundan dolayı 3'ü Müslüman 174'ü Rum toplam 177 kişi idam edilmiş, 137 kişi ise gıyaben idam kararına çarptırılmış...
Bunun dışında ayrıca 60 kişi de asker kaçağı olduğu için asılmış.
Yani bir zamanlar Samsun'un Saathane Meydanı idam sehpalarının kurulduğu ve suçluların halkın gözleri önünde asıldığı bir alanmış…
İSTİKLAL MAHKEMELERİNDE KAÇ KİŞİ ASILMIŞ?
Cumhuriyetin kurulduğu yıllarda, Samsun bölgesinde Rum çeteleri dâhil çok karışık olaylar yaşanıyormuş.
Bu konuyu ileriki günlerde gündemimize almak ve "Samsun Bölgesindeki Rum Çetelerinin" yaptığı mezalimleri de sizlere aktarmak amacındayız.
Her neyse biz gelelim bugünkü konumuza…
Türkiye'de “İstiklal Mahkemeleri” konusunda bugüne dek yayımlanan en kapsamlı ve doyurucu araştırma İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi öğretim üyelerinden Prof. Dr. Ergün Aybars tarafından yapılmıştır. Aybars’ın Ankara DTCF’de doktora tezi olarak hazırladığı “İstiklal Mahkemeleri” adlı kitabında bu konuda TBMM arşivlerine dayalı sayılar verilmektedir.
Birçok tarihçi de, Prof. Aybars'ın araştırmalarının bugün en doğru kaynak olduğunda birleşiyorlar.
TAM RAKAM 1054
Aybars’ın belgelere dayanarak verdiği listeye göre 1920 – 1922 yılları arasında 59 bin 164 sanık birinci dönem İstiklal Mahkemeleri’nde yargılanmış, bu 59 bin 164 sanıktan 11 bin 744 sanık aklanmış, 41 bin 768 sanık çeşitli hapis cezalarına çarptırılmıştır. 1920 yılı Ocak ayından 1922 yılı Temmuz ayına kadar geçen sürede, çeşitli İstiklal Mahkemelerince verilen idam kararları 1054'tür.
Çeşitli İstiklal Mahkemeleri’nce verilen ve uygulanmayan idam cezası sayısı da 2.827'dir.
Bu cezalar genellikle asker kaçakları için verilen ve uygulanmayan kararlardır.
İstiklal Mahkemeleri tarafından görülen davalar arasında “casusluk, asker kaçakçılığı, vatana ihanet, komünistlik, düşmanla işbirliği, ayaklanma” gibi suçlar da bulunmaktadır.
Ankara İstiklal Mahkemesi tarafından haklarında ölüm cezası verilenlerin 28'i Rum ve Ermeni asıllıdır.
Konya İstiklal Mahkemesi, dört eşkıya, beş asker kaçağı, iki casus olmak üzere 12 kişinin idamına karar vermiş.
Konya İstiklal Mahkemesi, ayrıca ayaklanmaya karıştıkları gerekçesi ile 33 kişi hakkında da idam kararı vermiş.
SAMSUN'DAKİ DURUM
Samsun İstiklal Mahkemesi Rum-Pontus ayaklanması nedeniyle 485 kişiyi ölüm cezası ile cezalandırmış. Yozgat İstiklal Mahkemesi 56 kişi hakkında ölüm cezası vermiş.
Birinci dönem İstiklal Mahkemeleri (Ankara İstiklal Mahkemesi dışındakiler) 1921 yılı Şubat ayında kaldırılmış.
İkinci dönem İstiklal Mahkemeleri, asker kaçaklarının çoğalması ve kaçak sayısının 39 bin 809'a ulaşması üzerine yeniden kurulup 1921 yılı Ağustos ayında göreve başlamışlar.
ŞEYH SAİT İDAMLARI
1925 yılındaki “Şeyh Sait Ayaklanması” sanıklarını yargılayan “Şark İstiklal Mahkemesi” 48 kişi hakkında idam cezası vermiş. Bu cezalardan 47'si infaz edilmiş. Şeyh Sait Ayaklanmasından sonra süren ayaklanmalar nedeniyle, aynı mahkeme, 207 kişi hakkında daha idam kararı vererek bu kararlar infaz edilmiş.
Aynı Mahkeme 213 işi hakkında da “gıyabi idam” kararı vererek 2 bin 779 kişiyi de aklamış.
ATATÜRK'E SUİKASTTAN 17 KİŞİ İDAM EDİLDİ
Atatürk’e karşı düzenlenmek istenen “İzmir suikastı” nedeniyle Ankara İstiklal Mahkemesi, İzmir’de 13, Ankara’da da “İttihatçılar Davası” sonunda 4 kişiyi ölüm cezasına çarptırdı. Ankara İstiklal Mahkemesi, soygunculuk, cinayet, ayaklanmaya katılma gibi suç gerekçeleri ile 76 idam kararı verildi.
İstiklal Mahkemeleri “mahkeme” sayılmazlardı malumunuz olduğu gibi.
Bunlar, savaş ve ihtilal dönemlerinde rastlanan anti-demokratik “infaz kurulları”ydı.
BAŞKA ÜLKELERDE DE İDAM SEHPALARI KURULMUŞTU
Örneğin Fransa’da 1793 – 1794 arası “Tribunal Revolutionaire” adı verilen İstiklal Mahkemesi, yalnız Paris’te 2774 kişiyi idam cezasına çarptırdı; aynı yıl içinde Fransa’da 17 bin kişi hakkında ölüm cezası verildi, sokak ortasında öldürülenlerle birlikte bu sayı 400 bine ulaştı.
Aynı acımasız çark 2. Dünya Savaşı’nda da döndü. Alman işbirlikçisi “Vichy Hükümeti” Devlet Başkanı Mareşal Philippe Petain ve Başbakan Pierre Laval, General De Gaulle’ün kurduğu “yüce divan” tarafından ölüm cezasına çarptırıldılar. Petain’in cezası, yaşam boyu hapis cezasına dönüştürüldü, Laval idam edildi. Binlerce kişi “işbirlikçilik” suçuyla yargılandı, binlerce kişi sokak ortalarında infaz mangaları tarafından öldürüldü.
FRANSA DAHA ACIMASIZDI
Bunlar, demokrasinin ve hukukun anayurdu Fransa’da, hem de 1940'lı yıllarda yaşanan acı olaylardır. Atatürk dönemini bir de Fransa’da yaşanan bu olaylarla karşılaştırmak gerekir.
ÇOĞU BAĞIŞLANMIŞTI
Kurtuluş Savaşı sırasında işbirlikçilik yapanların bir kısmı 1924 yılında çıkarılan bir yasa ile bağışlanmış, bir kısmı da “150'likler” listesine alınarak sınır dışı edilmişlerdir. Sınır dışı edilen “150'likler”i bağışlamak için de 1938 yılında 3527 sayılı yasa çıkarılmıştır.
YERSİZ YORUMLAR
“İstiklal Mahkemeleri 30 bin kişiyi ipe çekti” gibi dayanaksız suçlamalar ve yalanlarla da bu dönem ile ilgili yorum yapılamaz. Atatürk dönemini öteki ülkelerde yaşanan olaylarla karşılaştırmak gerekir. Hem bunu yapmak gerekir hem de çok partili düzende neler yapıldığını anımsamak gerekir.
12 EYLÜLDE 47 KİŞİ İDAM EDİLDİ
Yalnızca 12 Eylül döneminde 47 kişi terör olaylarına karıştıkları nedeniyle idam edildi. 1961 yılında başbakan, iki bakan; 1963 yılında bir kurmay albay, bir binbaşı; 1972 yılında üç genç ipe çekildiler. Son bir yıl içinde 30'u aşkın insan, güvenlik güçlerince öldürüldü. 12 Eylül öncesinde 5300 kişi terör olaylarında yaşamını yitirdiler.
TÜRKİYE'DE İDAM KALKTI
Demokrasinin tam olarak yerleşmediği ülkelerde bu gibi olaylar bugün bile yaşanıyor.
Türkiye'de idam kararı 2002 yılında Başbakan Bülent Ecevit'in başkanlığındaki; Mesut Yılmaz ve Devlet Bahçeli'nin de içinde bulunduğu koalisyon hükümetince çıkarılan bir yasayla kaldırılmıştı.
SAMSUN "SAATHANE MEYDANI"NDA 485 KEZ İDAM SEHPASI KURULMUŞ!
Türkiye Cumhuriyetin ilk yıllarında 1920 ila 1922 yılı olabilir. Kurulan “İstiklal Mahkemelerinde kaç kişinin asıldığı bugün bile tartışma konusu…
Son yıllarda özellikle Atatürk'ü karalamak amacındaki bazı yazarlar o yıllarda “30 bin kişinin idam edildiğini” yazıp çizerken hangi belgeye ve hangi araştırmaya dayanıyorlar belli değil.
Yani çoğu atmasyon.
Son 15-20 yılda Türkiye'de çakma tabir edilen tarihçiler de türedi malum!
Hiçbir belge ve araştırmaya dayanmıyorlar.
O yıllarda Samsun'da da İstiklal Mahkemesi kurulmuştu.
Tarihi kayıtlar eğer yalan söylemiyorsa Samsun'daki İstiklal Mahkemesi tam 485 idam kararı vermiş. Pontus sorunundan dolayı 3'ü Müslüman 174'ü Rum toplam 177 kişi idam edilmiş, 137 kişi ise gıyaben idam kararına çarptırılmış...
Bunun dışında ayrıca 60 kişi de asker kaçağı olduğu için asılmış.
Yani bir zamanlar Samsun'un Saathane Meydanı idam sehpalarının kurulduğu ve suçluların halkın gözleri önünde asıldığı bir alanmış…
İSTİKLAL MAHKEMELERİNDE KAÇ KİŞİ ASILMIŞ?
Cumhuriyetin kurulduğu yıllarda, Samsun bölgesinde Rum çeteleri dâhil çok karışık olaylar yaşanıyormuş.
Bu konuyu ileriki günlerde gündemimize almak ve "Samsun Bölgesindeki Rum Çetelerinin" yaptığı mezalimleri de sizlere aktarmak amacındayız.
Her neyse biz gelelim bugünkü konumuza…
Türkiye'de “İstiklal Mahkemeleri” konusunda bugüne dek yayımlanan en kapsamlı ve doyurucu araştırma İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi öğretim üyelerinden Prof. Dr. Ergün Aybars tarafından yapılmıştır. Aybars’ın Ankara DTCF’de doktora tezi olarak hazırladığı “İstiklal Mahkemeleri” adlı kitabında bu konuda TBMM arşivlerine dayalı sayılar verilmektedir.
Birçok tarihçi de, Prof. Aybars'ın araştırmalarının bugün en doğru kaynak olduğunda birleşiyorlar.
TAM RAKAM 1054
Aybars’ın belgelere dayanarak verdiği listeye göre 1920 – 1922 yılları arasında 59 bin 164 sanık birinci dönem İstiklal Mahkemeleri’nde yargılanmış, bu 59 bin 164 sanıktan 11 bin 744 sanık aklanmış, 41 bin 768 sanık çeşitli hapis cezalarına çarptırılmıştır. 1920 yılı Ocak ayından 1922 yılı Temmuz ayına kadar geçen sürede, çeşitli İstiklal Mahkemelerince verilen idam kararları 1054'tür.
Çeşitli İstiklal Mahkemeleri’nce verilen ve uygulanmayan idam cezası sayısı da 2.827'dir.
Bu cezalar genellikle asker kaçakları için verilen ve uygulanmayan kararlardır.
İstiklal Mahkemeleri tarafından görülen davalar arasında “casusluk, asker kaçakçılığı, vatana ihanet, komünistlik, düşmanla işbirliği, ayaklanma” gibi suçlar da bulunmaktadır.
Ankara İstiklal Mahkemesi tarafından haklarında ölüm cezası verilenlerin 28'i Rum ve Ermeni asıllıdır.
Konya İstiklal Mahkemesi, dört eşkıya, beş asker kaçağı, iki casus olmak üzere 12 kişinin idamına karar vermiş.
Konya İstiklal Mahkemesi, ayrıca ayaklanmaya karıştıkları gerekçesi ile 33 kişi hakkında da idam kararı vermiş.
SAMSUN'DAKİ DURUM
Samsun İstiklal Mahkemesi Rum-Pontus ayaklanması nedeniyle 485 kişiyi ölüm cezası ile cezalandırmış. Yozgat İstiklal Mahkemesi 56 kişi hakkında ölüm cezası vermiş.
Birinci dönem İstiklal Mahkemeleri (Ankara İstiklal Mahkemesi dışındakiler) 1921 yılı Şubat ayında kaldırılmış.
İkinci dönem İstiklal Mahkemeleri, asker kaçaklarının çoğalması ve kaçak sayısının 39 bin 809'a ulaşması üzerine yeniden kurulup 1921 yılı Ağustos ayında göreve başlamışlar.
ŞEYH SAİT İDAMLARI
1925 yılındaki “Şeyh Sait Ayaklanması” sanıklarını yargılayan “Şark İstiklal Mahkemesi” 48 kişi hakkında idam cezası vermiş. Bu cezalardan 47'si infaz edilmiş. Şeyh Sait Ayaklanmasından sonra süren ayaklanmalar nedeniyle, aynı mahkeme, 207 kişi hakkında daha idam kararı vererek bu kararlar infaz edilmiş.
Aynı Mahkeme 213 işi hakkında da “gıyabi idam” kararı vererek 2 bin 779 kişiyi de aklamış.
ATATÜRK'E SUİKASTTAN 17 KİŞİ İDAM EDİLDİ
Atatürk’e karşı düzenlenmek istenen “İzmir suikastı” nedeniyle Ankara İstiklal Mahkemesi, İzmir’de 13, Ankara’da da “İttihatçılar Davası” sonunda 4 kişiyi ölüm cezasına çarptırdı. Ankara İstiklal Mahkemesi, soygunculuk, cinayet, ayaklanmaya katılma gibi suç gerekçeleri ile 76 idam kararı verildi.
İstiklal Mahkemeleri “mahkeme” sayılmazlardı malumunuz olduğu gibi.
Bunlar, savaş ve ihtilal dönemlerinde rastlanan anti-demokratik “infaz kurulları”ydı.
BAŞKA ÜLKELERDE DE İDAM SEHPALARI KURULMUŞTU
Örneğin Fransa’da 1793 – 1794 arası “Tribunal Revolutionaire” adı verilen İstiklal Mahkemesi, yalnız Paris’te 2774 kişiyi idam cezasına çarptırdı; aynı yıl içinde Fransa’da 17 bin kişi hakkında ölüm cezası verildi, sokak ortasında öldürülenlerle birlikte bu sayı 400 bine ulaştı.
Aynı acımasız çark 2. Dünya Savaşı’nda da döndü. Alman işbirlikçisi “Vichy Hükümeti” Devlet Başkanı Mareşal Philippe Petain ve Başbakan Pierre Laval, General De Gaulle’ün kurduğu “yüce divan” tarafından ölüm cezasına çarptırıldılar. Petain’in cezası, yaşam boyu hapis cezasına dönüştürüldü, Laval idam edildi. Binlerce kişi “işbirlikçilik” suçuyla yargılandı, binlerce kişi sokak ortalarında infaz mangaları tarafından öldürüldü.
FRANSA DAHA ACIMASIZDI
Bunlar, demokrasinin ve hukukun anayurdu Fransa’da, hem de 1940'lı yıllarda yaşanan acı olaylardır. Atatürk dönemini bir de Fransa’da yaşanan bu olaylarla karşılaştırmak gerekir.
ÇOĞU BAĞIŞLANMIŞTI
Kurtuluş Savaşı sırasında işbirlikçilik yapanların bir kısmı 1924 yılında çıkarılan bir yasa ile bağışlanmış, bir kısmı da “150'likler” listesine alınarak sınır dışı edilmişlerdir. Sınır dışı edilen “150'likler”i bağışlamak için de 1938 yılında 3527 sayılı yasa çıkarılmıştır.
YERSİZ YORUMLAR
“İstiklal Mahkemeleri 30 bin kişiyi ipe çekti” gibi dayanaksız suçlamalar ve yalanlarla da bu dönem ile ilgili yorum yapılamaz. Atatürk dönemini öteki ülkelerde yaşanan olaylarla karşılaştırmak gerekir. Hem bunu yapmak gerekir hem de çok partili düzende neler yapıldığını anımsamak gerekir.
12 EYLÜLDE 47 KİŞİ İDAM EDİLDİ
Yalnızca 12 Eylül döneminde 47 kişi terör olaylarına karıştıkları nedeniyle idam edildi. 1961 yılında başbakan, iki bakan; 1963 yılında bir kurmay albay, bir binbaşı; 1972 yılında üç genç ipe çekildiler. Son bir yıl içinde 30'u aşkın insan, güvenlik güçlerince öldürüldü. 12 Eylül öncesinde 5300 kişi terör olaylarında yaşamını yitirdiler.
TÜRKİYE'DE İDAM KALKTI
Demokrasinin tam olarak yerleşmediği ülkelerde bu gibi olaylar bugün bile yaşanıyor.
Türkiye'de idam kararı 2002 yılında Başbakan Bülent Ecevit'in başkanlığındaki; Mesut Yılmaz ve Devlet Bahçeli'nin de içinde bulunduğu koalisyon hükümetince çıkarılan bir yasayla kaldırılmıştı.
FACEBOOK YORUMLAR