SAMSUN/ÇARŞAMBA TREN HATTI SESSİZ SEDASIZ NEDEN KALDIRILDI?
Ferruh ÇETİN'den anılar
31 Ekim 2014 - 21:29
Ferruh ÇETİN'den anılar...
SAMSUN/ÇARŞAMBA TREN HATTI SESSİZ SEDASIZ NEDEN KALDIRILDI?
Sizler, Samsun'un demiryoluyla ilk kez ne zaman tanıştığını eminim ki bilmezsiniz.
Özellikle bugünkü kuşaklar merak edip de araştırmazlar dahi.
Ben merak ettim ve araştırdım.
Büyük kurtarıcı ve önder Mustafa Kemal Atatürk, 10. yıl marşında da yerini bulan "Demirağlarla ördük ana yurdu dört baştan" projesi kapsamında 20 Eylül
1924'de Samsun-Çarşamba Hattı'na ilk kazmayı vurmasıyla Samsun demiryoluyla tanışıyor.
Temeli atılan Samsun/Çarşamba tren hattının inşaat imtiyazını ise Samsun'un tanınmış sanayicilerinden ve aynı zamanda tütün tüccarlarından Nemlizadeler almış.
O dönemde Samsun önemli bir tütün ve ticaret merkezidir.
Samsun ve Bafra Ovalarında üretilen tütün ve diğer ürünlerin kent merkezine taşınması için bu hattın inşası başlatılmış ve 1925'de önemli ölçüde bitirilerek 1926 yılından itibaren de faaliyete geçmiştir.
Tarihi bilgilerden, Atatürk'ün demiryollarına verdiği önemi, halkın yoksulluğunun azaltılmasına ve refah seviyesinin yükseltilmesine bağladığı anlaşılmaktadır. Çünkü demiryolu ulaşımı karayoluna göre yüzde 50 daha az maliyetli ve daha kaliteli bir ulaşım şeklidir. İşte bu çalışmaların sonucunda da yine bu dönemde Samsun, ulusal demiryolu hattına (Sivas-Kalın) bağlanır.
Devrin hükümetlerinin politikalarına bağlı olarak, demiryolları uzun dönemler yerinde sayar. 1980'den sonra kıpırdanmalar olur. Son yıllarda ise gerek yük, gerekse yolcu taşımacılığında gözle görülür bir gelişme göstermeye başlar.
Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunun 10. yıldönümünde, duyulan bu haklı gurur "Demir ağlarla ördük anayurdu dört baştan" dizeleriyle anlatılmıştır 10. yıl marşında... TCDD resmi internet sitesinde yer alan bilgilere göre; 1856 yılında İngiliz şirketine verilen imtiyazla İzmir-Aydın hattına vurulan ilk kazma ile başlayan demiryollarıyla buluşma, Genç Türkiye Cumhuriyeti döneminde büyük bir ivme kazanarak, İkinci Dünya Savaşı'na kadar büyük bir hızla sürdürülmüş. Savaş nedeniyle 1940'dan sonra yavaşlamış. 1923–1950 yılları arasında yapılan 3 bin 578 km’lik demiryolunun 3 bin 208 km’si 1940 yılına kadar tamamlanmış.
Yine bu arada Misak-ı Milli sınırları içerisinde kalan 4 bin km'lik demiryolu hattı da millileştirilmiş.
Bütün bu gelişmeler demiryollarının, Büyük Önder Atatürk'ün kurduğu ve lideri olduğu genç Türkiye Cumhuriyeti ekonomisindeki ve ulaşımındaki önemini daha o gün ortaya koymuştu.
"Demirağlar Projesi" 1950'ye kadar devam etti.
Ancak, sonraki hükümetlerin anlaşılamayan politikaları nedeniyle yavaşladı ve bir zamandan sonra da durdu. Tabi ki bunda sanayileşmiş ülkelerin ve Türkiye'deki uzantılarının karayolları ve otomotiv sanayi yönündeki baskıları da göz ardı edilemez ebetteki.
ÇARŞAMBA/SAMSUN HATTI NEDEN KAPATILMIŞ?
Yaşı bugün 60'larda olanlar, Çarşamba/Samsun treninin işlevlerini çok iyi hatırlarlar.
Türkiye'nin önemli sebze üretim bölgesi olan ilçeden Samsun pazarlarına ürünlerini getiren pazarcıların büyük bölümü bu tren hattını kullanıyorlardı.
Yaptığım araştırmada, bu hattın sessiz sedasız neden kapatıldığı konusunda doyurucu bir bilgiye ulaşamadım. Sadece Ray Haber sitesinde aşağıdaki habere ulaştım.
Buyurun sizler de okuyun.
İkna olduysanız sorun yoktur.
"-..... Çarşamba-Samsun Arasında yapımı 1984 yılında tamamlanan ve Samsun’un iki büyük üretim işletmesinden olan Bakır ve Azot fabrikalarına yük taşıma amaçlı inşa edilmiş olan demiryolu hattı, bu iki fabrikanın sayesinde yolcu taşımacılığına da başlamıştı. 2005 yılına kadar hizmet veren hat 2005 yılında Bakır ve Azot fabrikalarının özelleştirmesi sonrası ihtiyaç olmadığından dolayı kapatıldığı iddia ediliyor.
Bu konuda fabrikalarla görüştüğü iddia edilen Devlet Demiryolları yetkilileri, Fabrikaların ‘kendi olanaklarımızı kullanarak taşımacılık yapacağız’ şeklindeki cevapları üzerine 2005 yılında hattın çalışmasını durdurulmak zorunda kalındığı ortaya çıktı. Halk arasında yaygınlaşan yolcu azlığı vs. gibi sözlerin aksine hattın Bakır ve Azot fabrikalarından talep olmaması üzerine durdurulduğu ve talep olursa yeniden açılabileceği bilgisi alınırken, resmi yetkililer bu konuda şu anda herhangi bir çalışma yürütülmediğini de sözlerine eklediler.
Konu hakkındaki bir diğer dikkat çeken ayrıntının ise Çarşamba Merkezinde Demiryolu civarında yaşayan vatandaşların ve esnafın kaldırılmasını istediği demir yolu hattının kaldırılamayacağı ama hattın bulunduğu alanların Devlet Demiryollarından kiralanabileceği bilgisine de ulaşıldı. Yine özellikle Çarşamba Cumhuriyet Köyü bölgesinden geçen demir yolunun kullanılmaması nedeni ile Belediye Başkanlığının bu demir yolunun Cumhuriyet Köyünün mahalle olması nedeni ile Mahalleye ana giriş yolunun bu bölgeden verilmek istendiği belirtiliyor. Ancak, bu yönde Belediyenin çeşitli girişimlerde bulunduğu ancak Devlet Demiryollarının bu konuya sıcak bakmadığı iddiaları da gündemdeki yerini ve sıcaklığını korumaya devam ediyor....."
ANILARDA KALDI
Emekli olduktan sonra şu an İzmir’de yaşadığını bildiğimiz Prof. Dr. Yücel Tanyeri de Samsun/Çarşamba tren hattıyla ilgili anılarını yazmıştı.
Bakınız hoca, yazdığı yazısında neler söylemiş bu kaldırılan hat ile ilgili :
"-...Samsun - Çarşamba Treni...
Çocukluğumuzda en keyif aldığımız olaylardan biri idi Çarşamba treni ile seyahat...
Genellikle Pazar günü İstasyon’dan binerdik bu dar hatlı trene.
Yaz aylarında bazen Derbent durağında bazen de Kirazlık durağında iner ve denize giderdik. Samsun-Çarşamba arası tren ile 38 km. idi. Dümdüz bir hatta ağaçlar arasında seyahat edilirdi. Çarşamba’ya kadar gittiğimiz ancak birkaç kezdir.
Okullarımızda birlikte okuduğumuz arkadaşlarımızın bir bölümü ise her gün bu trenle Çarşamba’dan okulumuza gelir ve akşam da ayni trenle geri dönerlerdi.
Ben bu trene çok sık binemediğim için onlara imrenirdim. Kim bilir ne güzel yolculuklar yaparlardı.
Bu tren, kovboy filmlerindeki trenlerin aynısı idi. Bacasından yoğun kara dumanlar çıkartırdı.
Koyu yeşil boyalı ahşap kaplamalı küçük vagonları vardı. Kompartımanların içi dar, ancak sevimli idi.
Ahşaptan yapılmış dik ve sağlam banklara oturulurdu. Trenin en arkasında açık bir vagon bulunurdu ve onunla yük taşınırdı.
Çarşamba köylüleri her Cumartesi günü bu trenle pazar yerine gelir ve burada yüklerini indirerek mis gibi kokulu meyve ve sebzeleri satışa sunarlardı.
Pazarda gezmek, onların getirdiği meyve-sebzeleri seçmek de büyük bir keyifti.
Annem beni her Cumartesi bu pazara götürür, doldurduğumuz fileleri taşımakta ona yardımcı olmamı isterdi. Eve gidene kadar alınanların bir kısmını daha yolda iken mideme indirirdim.
Bu güzelim hat Cumhuriyetin yaptığı ilk demiryolu idi.
Atatürk bu yolun yapımı için bir gün önce Hamidiye Zırhlısı ile Samsun’a gelmiş, 21 Eylül 1924 de temelini atmış, iki yıl sonra da 1926 yılında tren hizmete girmişti.
Otomobillerin olmadığı, karayolunun pek kullanılmadığı dönemde çok büyük görevler yapmıştı. 1960 yılında Samsun’dan ayrılırken tüm gücü ile hizmete devam ediyordu.
19 yıl sonra Samsun’a döndüğümde ise hizmet dışı kalmıştı. Kapatılmıştı. Zaman zaman eskimiş, bakımsız kalmış, otlar tarafından sarılmış bu dar tren hattına bakar üzülürdüm. Bir süre sonra nasıl olduysa hattın açılmasına karar verildi. Yeniden geniş ve asrî bir tren yolu yapıldı.
Koca dizel lokomotifli, koca vagonlu hantal trenler sefere konuldu. Ama karayolu ile rekabet edemedi.
Bir süre sonra tren hattı yeniden kapatıldı.
Şimdi 3 gidiş 3 gelişli beton asfalt Samsun-Çarşamba karayolunun üzerinde 110-120 km. süratle seyreden araçlarda bulunanlar, yeniden otlarla kaplanan yanlarındaki bu güzelim yolu görmüyorlar bile…"
SAMSUN/ÇARŞAMBA TREN HATTI SESSİZ SEDASIZ NEDEN KALDIRILDI?
Sizler, Samsun'un demiryoluyla ilk kez ne zaman tanıştığını eminim ki bilmezsiniz.
Özellikle bugünkü kuşaklar merak edip de araştırmazlar dahi.
Ben merak ettim ve araştırdım.
Büyük kurtarıcı ve önder Mustafa Kemal Atatürk, 10. yıl marşında da yerini bulan "Demirağlarla ördük ana yurdu dört baştan" projesi kapsamında 20 Eylül
1924'de Samsun-Çarşamba Hattı'na ilk kazmayı vurmasıyla Samsun demiryoluyla tanışıyor.
Temeli atılan Samsun/Çarşamba tren hattının inşaat imtiyazını ise Samsun'un tanınmış sanayicilerinden ve aynı zamanda tütün tüccarlarından Nemlizadeler almış.
O dönemde Samsun önemli bir tütün ve ticaret merkezidir.
Samsun ve Bafra Ovalarında üretilen tütün ve diğer ürünlerin kent merkezine taşınması için bu hattın inşası başlatılmış ve 1925'de önemli ölçüde bitirilerek 1926 yılından itibaren de faaliyete geçmiştir.
Tarihi bilgilerden, Atatürk'ün demiryollarına verdiği önemi, halkın yoksulluğunun azaltılmasına ve refah seviyesinin yükseltilmesine bağladığı anlaşılmaktadır. Çünkü demiryolu ulaşımı karayoluna göre yüzde 50 daha az maliyetli ve daha kaliteli bir ulaşım şeklidir. İşte bu çalışmaların sonucunda da yine bu dönemde Samsun, ulusal demiryolu hattına (Sivas-Kalın) bağlanır.
Devrin hükümetlerinin politikalarına bağlı olarak, demiryolları uzun dönemler yerinde sayar. 1980'den sonra kıpırdanmalar olur. Son yıllarda ise gerek yük, gerekse yolcu taşımacılığında gözle görülür bir gelişme göstermeye başlar.
Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunun 10. yıldönümünde, duyulan bu haklı gurur "Demir ağlarla ördük anayurdu dört baştan" dizeleriyle anlatılmıştır 10. yıl marşında... TCDD resmi internet sitesinde yer alan bilgilere göre; 1856 yılında İngiliz şirketine verilen imtiyazla İzmir-Aydın hattına vurulan ilk kazma ile başlayan demiryollarıyla buluşma, Genç Türkiye Cumhuriyeti döneminde büyük bir ivme kazanarak, İkinci Dünya Savaşı'na kadar büyük bir hızla sürdürülmüş. Savaş nedeniyle 1940'dan sonra yavaşlamış. 1923–1950 yılları arasında yapılan 3 bin 578 km’lik demiryolunun 3 bin 208 km’si 1940 yılına kadar tamamlanmış.
Yine bu arada Misak-ı Milli sınırları içerisinde kalan 4 bin km'lik demiryolu hattı da millileştirilmiş.
Bütün bu gelişmeler demiryollarının, Büyük Önder Atatürk'ün kurduğu ve lideri olduğu genç Türkiye Cumhuriyeti ekonomisindeki ve ulaşımındaki önemini daha o gün ortaya koymuştu.
"Demirağlar Projesi" 1950'ye kadar devam etti.
Ancak, sonraki hükümetlerin anlaşılamayan politikaları nedeniyle yavaşladı ve bir zamandan sonra da durdu. Tabi ki bunda sanayileşmiş ülkelerin ve Türkiye'deki uzantılarının karayolları ve otomotiv sanayi yönündeki baskıları da göz ardı edilemez ebetteki.
ÇARŞAMBA/SAMSUN HATTI NEDEN KAPATILMIŞ?
Yaşı bugün 60'larda olanlar, Çarşamba/Samsun treninin işlevlerini çok iyi hatırlarlar.
Türkiye'nin önemli sebze üretim bölgesi olan ilçeden Samsun pazarlarına ürünlerini getiren pazarcıların büyük bölümü bu tren hattını kullanıyorlardı.
Yaptığım araştırmada, bu hattın sessiz sedasız neden kapatıldığı konusunda doyurucu bir bilgiye ulaşamadım. Sadece Ray Haber sitesinde aşağıdaki habere ulaştım.
Buyurun sizler de okuyun.
İkna olduysanız sorun yoktur.
"-..... Çarşamba-Samsun Arasında yapımı 1984 yılında tamamlanan ve Samsun’un iki büyük üretim işletmesinden olan Bakır ve Azot fabrikalarına yük taşıma amaçlı inşa edilmiş olan demiryolu hattı, bu iki fabrikanın sayesinde yolcu taşımacılığına da başlamıştı. 2005 yılına kadar hizmet veren hat 2005 yılında Bakır ve Azot fabrikalarının özelleştirmesi sonrası ihtiyaç olmadığından dolayı kapatıldığı iddia ediliyor.
Bu konuda fabrikalarla görüştüğü iddia edilen Devlet Demiryolları yetkilileri, Fabrikaların ‘kendi olanaklarımızı kullanarak taşımacılık yapacağız’ şeklindeki cevapları üzerine 2005 yılında hattın çalışmasını durdurulmak zorunda kalındığı ortaya çıktı. Halk arasında yaygınlaşan yolcu azlığı vs. gibi sözlerin aksine hattın Bakır ve Azot fabrikalarından talep olmaması üzerine durdurulduğu ve talep olursa yeniden açılabileceği bilgisi alınırken, resmi yetkililer bu konuda şu anda herhangi bir çalışma yürütülmediğini de sözlerine eklediler.
Konu hakkındaki bir diğer dikkat çeken ayrıntının ise Çarşamba Merkezinde Demiryolu civarında yaşayan vatandaşların ve esnafın kaldırılmasını istediği demir yolu hattının kaldırılamayacağı ama hattın bulunduğu alanların Devlet Demiryollarından kiralanabileceği bilgisine de ulaşıldı. Yine özellikle Çarşamba Cumhuriyet Köyü bölgesinden geçen demir yolunun kullanılmaması nedeni ile Belediye Başkanlığının bu demir yolunun Cumhuriyet Köyünün mahalle olması nedeni ile Mahalleye ana giriş yolunun bu bölgeden verilmek istendiği belirtiliyor. Ancak, bu yönde Belediyenin çeşitli girişimlerde bulunduğu ancak Devlet Demiryollarının bu konuya sıcak bakmadığı iddiaları da gündemdeki yerini ve sıcaklığını korumaya devam ediyor....."
ANILARDA KALDI
Emekli olduktan sonra şu an İzmir’de yaşadığını bildiğimiz Prof. Dr. Yücel Tanyeri de Samsun/Çarşamba tren hattıyla ilgili anılarını yazmıştı.
Bakınız hoca, yazdığı yazısında neler söylemiş bu kaldırılan hat ile ilgili :
"-...Samsun - Çarşamba Treni...
Çocukluğumuzda en keyif aldığımız olaylardan biri idi Çarşamba treni ile seyahat...
Genellikle Pazar günü İstasyon’dan binerdik bu dar hatlı trene.
Yaz aylarında bazen Derbent durağında bazen de Kirazlık durağında iner ve denize giderdik. Samsun-Çarşamba arası tren ile 38 km. idi. Dümdüz bir hatta ağaçlar arasında seyahat edilirdi. Çarşamba’ya kadar gittiğimiz ancak birkaç kezdir.
Okullarımızda birlikte okuduğumuz arkadaşlarımızın bir bölümü ise her gün bu trenle Çarşamba’dan okulumuza gelir ve akşam da ayni trenle geri dönerlerdi.
Ben bu trene çok sık binemediğim için onlara imrenirdim. Kim bilir ne güzel yolculuklar yaparlardı.
Bu tren, kovboy filmlerindeki trenlerin aynısı idi. Bacasından yoğun kara dumanlar çıkartırdı.
Koyu yeşil boyalı ahşap kaplamalı küçük vagonları vardı. Kompartımanların içi dar, ancak sevimli idi.
Ahşaptan yapılmış dik ve sağlam banklara oturulurdu. Trenin en arkasında açık bir vagon bulunurdu ve onunla yük taşınırdı.
Çarşamba köylüleri her Cumartesi günü bu trenle pazar yerine gelir ve burada yüklerini indirerek mis gibi kokulu meyve ve sebzeleri satışa sunarlardı.
Pazarda gezmek, onların getirdiği meyve-sebzeleri seçmek de büyük bir keyifti.
Annem beni her Cumartesi bu pazara götürür, doldurduğumuz fileleri taşımakta ona yardımcı olmamı isterdi. Eve gidene kadar alınanların bir kısmını daha yolda iken mideme indirirdim.
Bu güzelim hat Cumhuriyetin yaptığı ilk demiryolu idi.
Atatürk bu yolun yapımı için bir gün önce Hamidiye Zırhlısı ile Samsun’a gelmiş, 21 Eylül 1924 de temelini atmış, iki yıl sonra da 1926 yılında tren hizmete girmişti.
Otomobillerin olmadığı, karayolunun pek kullanılmadığı dönemde çok büyük görevler yapmıştı. 1960 yılında Samsun’dan ayrılırken tüm gücü ile hizmete devam ediyordu.
19 yıl sonra Samsun’a döndüğümde ise hizmet dışı kalmıştı. Kapatılmıştı. Zaman zaman eskimiş, bakımsız kalmış, otlar tarafından sarılmış bu dar tren hattına bakar üzülürdüm. Bir süre sonra nasıl olduysa hattın açılmasına karar verildi. Yeniden geniş ve asrî bir tren yolu yapıldı.
Koca dizel lokomotifli, koca vagonlu hantal trenler sefere konuldu. Ama karayolu ile rekabet edemedi.
Bir süre sonra tren hattı yeniden kapatıldı.
Şimdi 3 gidiş 3 gelişli beton asfalt Samsun-Çarşamba karayolunun üzerinde 110-120 km. süratle seyreden araçlarda bulunanlar, yeniden otlarla kaplanan yanlarındaki bu güzelim yolu görmüyorlar bile…"
FACEBOOK YORUMLAR